Договор
за създаване на Конституция за Европа

Traktato
pri estigo de Eŭropa Konstitucio

ПРЕАМБЮЛ

PREAMBLO

а) право свободно да се придвижват и да пребивават постоянно на територията на държавите-членки;

a) rajtas en la teritorio de la membroŝtatoj libere moviĝi kaj restadi;

б) право да избират и да бъдат избирани в избори за Европейски парламент, както и в местни избори в държавата-членка, в която постоянно пребивават, при същите условия, както и гражданите на тази държава;

b) ili havas elektorajton, kaj ili estas elekteblaj en la eŭropaj parlamentaj kaj municipaj elektoj de la membroŝtato, kie estas ilia loĝloko, laŭ samaj kondiĉoj, kiel la civitanoj de la koncerna membroŝtato;

в) право да се ползват на територията на трета държава, в която държавата-членка, на която те са граждани, няма представителство, от закрилата на дипломатическите и консулските власти на всяка от държавите-членки, при същите условия, както и гражданите на тази държава;

c) ili rajtas uzi la protekton de la diplomatiaj aŭ konsulaj instancoj de iu ajn membroŝtato en la teritorio de tia tria lando, kie la membroŝtato, kies civitanoj ili estas, ne posedas reprezentejon, laŭ la samaj kondiĉoj, kiel la civitanoj de la koncerna membroŝtato;

г) право да подават петиции до Европейския парламент, да се обръщат към Европейския омбудсман, както и право да се обръщат към институциите и към консултативните органи на Съюза, на един от езиците на Конституцията, и да получават Ътговор на същия език.

d) ili rajtas prezenti peticion al la Eŭropa Parlamento, turni sin al la eŭropa mediaciisto, krome ili rajtas turni sin skribe en iu ajn lingvo de la Konstitucio al iu ajn institucio aŭ konsilanta organo de la Unio, kaj en la sama lingvo ricevi respondon.

а) митнически съюз;

a) doganunio,

б) установяване на правилата за конкуренция, необходими за функциониране на вътрешния пазар;

b) starigo de konkurencaj reguloj necesaj por funkciigo de la interna merkato,

в) парична политика за държавите-членки, чиято валута е еврото;

c) mona politiko koncerne la membroŝtatojn, kies mono estas la eŭro,

г) опазването на морските биологични ресурси, в рамките на обща външна политика в областта на рибарството;

d) konservado de maraj riĉaĵoj biologiaj en la kadro de komuna fiŝkaptada politiko,

д) обща търговска политика.

e) komuna komerca politiko.

а) вътрешния пазар;

a) interna merkato,

б) социална политика, що се отнася до аспектите, дефинирани в Част III;

b) sociala politiko rilate la aspektojn fiksitajn en la III-a parto,

в) икономическо, социално и териториално единство;

c) ekonomia, socia kaj teritoria kohereco,

г) земеделие и рибарство, с изключение на опазването на морските биологични ресурси;

d) agrikulturo kaj fiŝkaptado, escepte de la konservado de maraj riĉaĵoj biologiaj,

д) околна среда;

e) vivmedio,

е) защита на потребителите;

f) protekto de konsumantoj,

ж) транспорт;

g) trafiko,

з) трансевропейските мрежи;

h) transeŭropaj retoj,

и) енергетика;

i) energiaj aferoj,

й) пространство на свобода, сигурност и справедливост;

j) areo de libereco, sekureco kaj justo,

к) общите проблеми на безопасността в общественото здраве, що се отнася до аспектите дефинирани в Част III.

k) komunaj sekurecaj riskoj sur kampo de la sanitaraj aferoj, priskribitaj en la parto III-a.

а) опазване и подобряване на човешкото здраве;

a) protekto kaj plibonigo de la homa sano,

б) индустрия;

b) industrio,

в) култура;

c) kulturo,

г) туризъм;

d) turismo,

д) образование, младеж, спорт и професионално обучение;

e) edukado, junularo, sporto kaj profesia trejnado,

е) защита на гражданите;

f) civila defendo,

ж) административно сътрудничество.

g) administra kunlaboro.

– поддържане ценностите на Съюза;

– validigo de ĝiaj valoroj,

– постигане на неговите цели;

– antaŭenigo de ĝiaj celdifinoj,

– служба на интересите на Съюза, на неговите граждани и на държавите-членки;

– servo de interesoj de la Unio kaj de ties civitanoj kaj membroŝtatoj,

– да гарантира единността, ефективността и приемствеността на политиките и действията си.

– certigo de kohereco, efikeco kaj kontinueco de ĝiaj politikoj kaj disponoj.

– Европейски парламент;

– la Eŭropa Parlamento,

– Европейски съвет;

– la Eŭropa Konsilio,

– Съвет на министрите (по-нататък наричан "Съветът");

– la Konsilio de Ministroj (en la pluaj: la Konsilio),

– Европейска комисия (по-нататък наричана "Комисията");

– la Eŭropa Komisiono (en la pluaj: la Komisiono),

– Съд на ЕС.

– la Kortumo de la Eŭropa Unio.

а) председателства и ръководи работата на Европейския съвет;

a) prezidas dum la kunsidoj de la Eŭropa Konsilio kaj donas impeton al ĝia laboro,

б) съвместно с председателя на Комисията и въз основа работата на Съвета по общи въпроси осигурява подготовката и приемствеността на работата на Европейския съвет;

b) kunlaborante kun la prezidanto de la Komisiono kaj surbaze de laboro plenumita en la Konsilio pri Ĝeneralaj Aferoj prizorgas la konvenan preparadon kaj kontinuecon de laboro de la Eŭropa Konsilio,

в) допринася за улесняване на единството и консенсус в Европейския съвет;

c) strebas por atingi koherecon kaj konsenton interne de la Eŭropa Konsilio,

г) представя пред Европейския парламент доклад след всяко заседание на Европейския съвет.

d) post ĉiu kunsido de la Eŭropa Konsilio prezentas raporton al la Eŭropa Parlamento.

(а) държавите-членки се третират на стриктно равна основа по отношение определянето на реда на участие и продължителността на членството на техните граждани в Комисията; в резултат на това, разликата между общия брой мандати на граждйни на две държави-членки не може никога да е повече от един мандат;

a) la membroŝtatoj estas traktendaj strikte egale ĉe la difino de vicordo kaj deĵordaŭro de siaj civitanoj en la Komisiono; sekve, la diferenco inter la sumo de la tempo de ĉiuj mandatoj kiujn havas ŝtatanoj de ajnaj du membroŝtatoj neniam povas esti pli ol unu;

(б) без да се накърнява разпоредбата на буква (а), всяка следваща Комисия е съставена така, че да отразява в задоволителна степен демографското и географското многообразие на съвкупността от държави-членки на Съюза.

b) atente ankaŭ pri la punkto a), oni devas konstitui la sinsekvajn Komisionojn tiel, ke la tuta demografia kaj geografia diverseco de la uniaj membroŝtatoj aperu en ili kontentige.

а) определя насоките на работа на Комисията;

a) difinas la gvidliniojn koncernantajn la funkciadon de la Komisiono,

б) взема решения за вътрешната й организация, с цел да осигури координацията, ефикасността и колегиалността в нейната дейност;

b) difinas la internan organizon de la Komisiono por certigi, ke ĝi agadu kohere, efike kaj en spirito de kolegeco,

в) назначава заместник-председатели измежду членовете на Колегията.

c) nomumas krom la ministro de la Unio pri eksteraj aferoj pluajn vicprezidantojn el la membroj de la Komisiono.

а) искове, подадени от държава-членка, от институция или физическо или юридическо лице;

a) faras decidojn pri plendoj prezentitaj al ĝi de iu el la membroŝtatoj, institucioj, aŭ de natura aŭ jura persono;

б) преюдициално, по искане на националните юрисдикции, относно тълкуването на правото на Съюза или относно действителността на актове, приети от институциите;

b) faras antaŭdecidon je petoj de la naciaj tribunaloj pri interpretado de la unia juro aŭ pri demandoj rilate al la valideco de juraj aktoj alprenitaj fare de la institucioj;

в) в други случаи, предвидени в Конституцията.

c) faras decidojn en ceteraj kazoj preskribitaj en la Konstitucio.

(а) Европейският парламент или Съветът могат да решат да оттеглят делегирането,

a) la Eŭropa Parlamento aŭ la Konsilio povas decidi, ke ili retiras la rajtigon;

(б) делегираният регламент може да влезе в сила единствено ако в срок, определен от закона или от рамковия закон, Европейският парламент или Съветът не направят възражения.

b) la eŭropa dekreto baziĝanta sur rajtigo povas ekvalidiĝi nur se la Eŭropa Parlamento aŭ la Konsilio ne starigas obĵeton ene de preskribita limdato difinita en eŭropa leĝo aŭ kadroleĝo.

а) приемане на европейски закони и рамкови закони, целящи да сближат, доколкото е необходимо, националните законодателства в областите, изброени в Част III;

a) en okazo se estas necese, alpreno de eŭropa leĝo kaj kadroleĝo, sur kampoj denombritaj en la III-a parto, por proksimigi la leĝajn, dekretajn kaj administraciajn dispoziciojn de la membroŝtatoj;

б) насърчаване на взаимното доверие между компетентните органи на държавите-членки, в частност на основата на взаимното признаване на съдебни и извънсъдебни решения;

b) plifortigo de la reciproka konfido inter la koncernaj instancoj de la membroŝtatoj, precipe surbaze de reciproka agnoskado de tribunalaj kaj ekstertribunalaj decidoj;

в) оперативно сътрудничество на компетентните органи на държавите-членки, включително полицейските служби, митническите служби и останалите специализирани служби в областта на предотвратяването и разкриването на престъпления.

c) operacia kunagado inter la agosferon havantaj instancoj de la membroŝtatoj, nome inter la membroŝtataj policoj, doganinstancoj kaj ceteraj, fakaj servoj okupiĝantaj pri prevento kaj malkovro de krimagoj.

(а) – да се предотврати терористична заплаха на територията на държавите-членки;

a) – preventu la terorisman minacon sur la teritorio de la membroŝtatoj;

– да се защитят демократичните институции и цивилното население от евентуална терористична атака;

– protektu la demokratajn instituciojn kaj la civilan loĝantaron de eventuala terorisma atako;

– да се съдейства на дадена държава-членка върху нейната територия, по искане на нейните политически власти, в случай на терористично нападение;

– okaze de terorisma atako, por iu membroŝtato, je peto de ĝia politika gvidado, donu helpon sur ties teritorio;

(б) да се съдейства на дадена държава-членка върху нейната територия, по искане на нейните политически власти, в случай на бедствие.

b) – okaze de katastrofo kaŭzita de naturo aŭ de homo, por iu membroŝtato, je peto de ĝia politika gvidado, donu helpon sur ties teritorio.

ЧАСТ II:
ХАРТА НА ОСНОВНИТЕ ПРАВА НА СЪЮЗА

II-a PARTO:
ĈARTO DE FUNDAMENTAJ RAJTOJ DE LA UNIO

ПРЕАМБЮЛ

PREAMBLO

а) свободното и информирано съгласие на заинтересованото лице, съгласно условията на закона;

a) la netrudita kaj informita konsento de la koncerna persono, laŭ la procedoj preskribitaj en la leĝo,

б) забраната на евгеничните практики, а именно онези, имащи за цел селекция на човешки индивиди;

b) la malpermeso de eŭgenikaj praktikoj, precipe tiuj celantaj la selekton de personoj,

в) забраната да се използва човешкото тяло и неговите части със стопанска цел;

c) la malpermeso de profitcela aplikado de la homa korpo kaj ĝiaj partoj,

г) забраната на репродуктивното клониране на човешки индивиди.

d) la malpermeso de la reprodukta klonado de homaj estaĵoj.

а) правото на всяко лице да бъде изслушвано преди бъде взета индивидуална мярка, която има неблагоприятни последици за него;

a) ĉies rajton pri tio, ke li/ŝi estu aŭskultata antaŭ la eldiro de individuaj disponoj lin/ŝin tuŝantaj malavantaĝe,

б) правото на достъп на всяко лице до документите, които се отнасят до него, като се зачитат законните интереси на поверителност и професионална и служебна тайна;

b) ĉies rajton pri enrigardo en la dosieron lin/ŝin koncernantan, ĉe respekto de laŭleĝaj interesoj al konfidenceco kaj al la fakaj kaj negocaj sekretoj,

в) задължението на администрацията да мотивира своите решения.

c) tiujn devontigojn de la administraj organoj, ke ili prezentu la motivojn de siaj decidoj.