Tietoisku esperantosta	Koncize pri Esperanto
"Myös meistä riippuu, onko tulevaisuuden Eurooppa kielten ruusutarha vai niiden museo."(Tri József Halász)	"Tio dependas ankaŭ de ni, ke la estonta Eŭropo estu florĝardeno de la lingvoj kaj ne ties muzeo". (D-ro József Halász)
L. L. Zamenhof oli silmälääkäri, joka oli syvästi pahoillaan siitä tosiasiasta, että hänen synnyinkaupungissaan Bialystokissa (nykyisen Puolan itäosassa) puolalaiset, venäläiset, saksalaiset ja juutalaiset vihasivat toisiaan, niin että lähes päivittäin tapahtui verisiä yhteenottoja. Hän koki tämän johtuvan osaksi siitä, että he eivät ymmärtäneet toisiaan, ja ajatteli, että jos näillä kansallisuuksilla olisi yhteinen, helposti opittava siltakieli, he voisivat elää sovussa rinnakkain.	Ludoviko Lazaro Zamenhof estis okulkuracisto, kiun profunde ĉagrenis, ke en sia naskiĝurbo Białystok (orienta parto de la nuna Pollando) la poloj, rusoj, germanoj kaj judoj reciproke malamis unu la alian, ke tiu malamo kaŭzis sangajn konfliktojn preskaŭ ĉiutage. Tiam li pensis ke la konflikton parte kaŭzas, ke ili ne komprenas unu la alian, kaj se tiuj ĉi nacioj havus komunan, facile ellerneblan ponto-lingvon, ili povus vivi pace unu apud la alia.
Zamenhof julkaisi Varsovassa 26. heinäkuuta 1887 40-sivuisen kirjasen nimeltä "Internacia lingvo" salanimellä Doktoro Esperanto (esperanto = toivova).	En Varsovio, la 26-an de julio 1887 Zamenhof eldonis 40-paĝan libreton kun titolo "Internacia lingvo", sub pseŭdonomo Doktoro Esperanto.
Kirjasessa hän esitti 16 kieliopin perussääntöä ja 917 sananvartaloa käsittävän sanaston. Zamenhof oli monessa suhteessa erään nykyaikaisen lingvistiikan perustajan, Ferdinand Saussuren, ideoiden edelläkävijä. Hän eliminoi kaikki kieliopilliset poikkeukset, epäsäännölliset verbintaivutukset ja deklinaatiot sekä kieliopilliset suvut. (Näiden omaksuminen tekee useimmiten kansallisten kielten opiskelusta painajaisen.) Esperanton sanasto koostuu indoeurooppalaisen kieliperheen yleisimmin käytetyistä sanoista. Sanoja yhdistämällä sekä etu- ja jälkiliitejärjestelmän avulla voidaan luoda lukemattomia uusia sanoja. Jo ensi näkemältä tunnistaa, milloin on kysymyksessä substantiivi, adjektiivi, pronomini, prepositio, numeraali, infinitiivi tai partisiippi. Verbien yksinkertaisen taivutuksen eri aikamudoissa oppii muutamassa minuutissa. Jokaista äännettä vastaa yksi kirjain ja jokaista kirjainta yksi äänne, esperanto on siis foneettinen kieli; sitä kirjoitetaan ääntämyksen mukaan. Kieliopin säännöt ovat mahdollisimman yksinkertaiset; niiden spontaanin käytön voi oppia muutamassa viikossa – ja sitten opiskelijan tarvitsee vain laajentaa sanavarastoaan.	En la libreto li prezentis 16 gramatikajn bazregulojn kaj vortareton kun 917 vortradikoj. En pluraj konsideroj li anticipis la pensojn de Ferdinand de Saussure, unu el la fondintoj de la moderna lingvoscienco. Li eliminis la gramatikajn esceptojn, la neregulajn konjugaciojn kaj deklinaciojn, la gramatikajn genrojn. (La alproprigo de tiuj ĉi lastaj faras plej ofte inkubsonĝo la ellernon de la naciaj lingvoj.) La vorttrezoro de Esperanto konsistas el la plej ofte uzataj vortoj de la Hind-Eŭropa lingvofamilio. Per vortkunmetoj kaj per la sistemo de prefiksoj kaj sufiksoj estas kreeblaj nenombreblaj, novaj vortoj. Jam per la unua rigardo oni ekkonas, ke temas pri substantivo, adjektivo, pronomo, prepozicio, numeralo, infinitivo aŭ participo. La simplaj konjugacioj en prezenco, preterito kaj futuro estas ellerneblaj dum kelkaj minutoj. Al unu sono apartenas unu litero, kaj al unu litero apartenas unu sono, do Esperanto estas fonetika lingvo: – ĉion oni devas skribi, kiel ni elparolas. La gramatikaj reguloj estas la plej simplaj, kiaj ili nur povas esti; dum kelkaj semajnoj ilia spontanea uzado estas ellernebla, – poste la lernanto devas riĉigi nur sian vorttrezoron.
Koska esperantosta löytyvät lähes kaikki kansallisisssa kielissä esiintyvät kieliopilliset kategoriat, esperanton avulla voidaan oppia, miten kieliä opiskellaan.	Ĉar en Esperanto preskaŭ ĉiuj gramatikaj kategorioj estas troveblaj, kiuj ekzistas en la naciaj lingvoj, per la helpo de Esperanto oni povas ellerni, kiel oni lernu lingvojn.
Niinpä monet ihmiset alkavat esperanton innostamina tutustua uusiin kieliin toinen toisensa jälkeen – näin heistä saattaa tulla kielitieteilijöitä, kieltenopettajia, tulkkeja…	Tial pluraj homoj pro la efiko de Esperanto komencas ekkoni unu post la alia pli novajn lingvojn, – tiamaniere ili fariĝas lingvistoj, lingvoinstruistoj, interpretistoj…
Yleisen kokemuksen perusteella voidaan sanoa, että esperantoa oppii puhumaan 200– 300 tunnissa. Samalle tasolle pääseminen ensimmäistä vierasta kansallista kieltä opiskeltaessa vie noin 2000–3000 tuntia. Tästä voi helposti havaita, että esperanton opiskelukustannukset ovat vain noin 10–20 % minkä tahansa vieraan kansallisen kielen vastaavista.	Laŭ la ĝenerala sperto, por la parol-nivela alproprigo de Esperanto estas bezonataj 200-300 laborhoroj. Por la samnivela ellerno de la unua, fremda, nacia lingvo estas bezonataj 2-3000 laborhoroj. Oni povas facile rekoni, ke la kostoj de la ellerno de Esperanto estas nur 10-20 %-j de tiu de iu ajn fremda, nacia lingvo.
Ei ole sattuma, että esperanto on ensimmäisen kirjasen julkaisemisen jälkeen – noin 120 vuodessa – levinnyt kaikkialle maailmaan. Nykyisin ei enää ole maata tai suurehkoa kaupunkia, mistä ei löytyisi esperanton puhujia. Tähän mennessä esperantosta on kehittynyt rikas, elävä kieli, jota voidaan käyttää kaikilla elämän alueilla.	Estas ne hazarde, ke ekde la apero de la unua libreto – dum preskaŭ 120 jaroj – Esperanto tutmonde disvastiĝis, kaj hodiaŭ jam ne ekzistas lando, aŭ iom pli granda urbo, kie ne troviĝus homoj parolantaj Esperanton. Ĝis nun Esperanto disvolviĝis je riĉa, vivanta lingvo, kiu estas uzebla en ĉiuj sferoj de la vivo.
Mutta älkäämme jättäkö mainitsematta, että esperantolla on ollut ja on edelleen myös vihamiehiä. Sekä Hitler että Stalin vainosivat tätä kieltä ja sen puhujia. Jokin aika sitten Saddam Hussein karkotti maasta esperanton opettajan. Meidän päivinämme esperanton vastustajat ovat niitä, jotka pelkäävät menettävänsä kieleen perustuvat etunsa, hyvin palkatun työnsä, jonka he ovat saaneet kielitaitonsa perusteella. He erehtyvät, mutta - inhimilliseltä kannalta katsottuna – heidän mielipiteensä on ymmärrettävä.	Tamen ni ne prisilentu, ke Esperanto havis kaj havas ankaŭ malamikojn. La lingvon kaj ĝiajn parolantojn kaj Hitler, kaj Stalin persekutis, – antaŭ nelonge Saddam Hussein ekzilis Esperanto-lingvoinstruiston. Hodiaŭ la malamikoj de Esperanto konsistas el tiuj, kiuj timas pro la perdo de siaj lingvaj privilegioj, bone pagataj postenoj akiritaj helpe de la lingvoscio. Ili ne pravas, tamen – el homa vidpunkto – ilia opinio estas komprenebla.
Useimmat ihmiset tuntevat alemmuutta joutuessaan puhumaan ulkomaalaisen kanssa tämän äidinkielellä.	Por la plimulto de homoj kaŭzas nevenkeblan senton de komplekso de malsupereco, se ili devas paroli kun eksterlandano en lia/ŝia gepatra lingvo.
Esperanto takaa täyden kielellisen tasa-arvon.	Esperanto garantias la plenan lingvan egalrajtecon.
Sen avulla on mahdollista ystävystyä missä tahansa maassa asuvien ihmisten kanssa ja tutustua monien maitten historiaan ja kulttuuriin. Useat Unkarinkin kirjallisuuden helmet tunnetaan monissa maissa esperantokäännösten ansiosta.	Per ĝia helpo oni povas ligi amikecon kun homoj vivantaj en iu ajn lando de la mondo, ekkoni la historion kaj kulturon de pluraj landoj. Eminentaj kreaĵoj de la hungara literaturo iĝis konataj en pluraj landoj helpe de siaj esperantlingvaj arttradukaĵoj.
Esperanton käyttäjät voivat käydä kirjeenvaihtoa Albaniasta Zimbabveen samalla kielellä.	La uzantoj de Esperanto povas korespondi de Albanio ĝis Zimbabvo per la sama lingvo.
Esperanton Maailmanliiton (UEA) vuosikirjan avulla saa yhteyden noin 2000 "'lähettilääseen" ja ammatti-ihmiseen, joilta voi suoraan kysyä tietoja tai neuvoja.	Per la helpo de Jarlibro de la Universala Esperanto-Asocio oni povas havi kontakton kun proksimume 2000 delegitoj kaj fakdelegitoj, de kiuj oni senpere povas peti informojn aŭ konsilojn.
"Pasporta Servo" (Passipalvelu) –järjestelmään kuuluvat isännät majoittavat yli 80 maassa ilmaiseksi koteihinsa maailmanmatkailijoita, jotka kääntyvät heidän puoleensa esperantoksi.	La gastigantoj de la "Pasporta Servo" en siaj hejmoj senpage, en 80 landoj akceptas tiujn mondvojaĝantojn, kiuj sin turnas al ili en Esperanto.
Saattaa myös käydä niin, että eri kansallisuuksia edustavien nuorten ystävyys johtaa rakkauteen ja avioliittoon kansainvälisen kielen välityksellä.	Ne estas raraĵo, ke el amikeco de diversnaciaj gejunuloj elformiĝas amo kaj geedzeco helpe de la internacia lingvo.
Esperanton tarkoituksena ei ole korvata kansallisisa kieliä, vaan palvella ihmiskuntaa niiden rinnalla toisena kielenä, todistaen että Baabelin kirous on voitettavissa. Sukupolvi toisensa jälkeen voi oppia sen - suurimmalle osalle ihmisiähän se ei ole äidinkieli - se ei tukeudu taloudelliseen, poliittiseen eikä sotilaalliseen mahtiin, eikä siksi vaaranna kansalliskieliä. Päinvastoin se auttaa myös pienten kielten kehittymistä ja säilymistä, maailman kielellisen monimuotoisuuden vaalimista. "Kielten suojelijat ja esperantistit ovat toistensa luonnollisia liittolaisia." (Charles Durand)	Esperanto intencas servi la homaron ne anstataŭ la naciaj lingvoj, sed kune kun ili kiel dua lingvo, pruvante ke la babela malbeno estas venkebla. Ĉiu generacio povas ĝin nove kaj denove ellerni, ja al la plimulto de la homaro ĝi estas ne gepatra lingvo, ne apogas ĝin financa, politika aŭ armea potenco, tial Esperanto ne minacas per formorto la naciajn lingvojn. Male, ĝi helpas ankaŭ la evoluon kaj konserviĝon de la malgrandaj lingvoj, la gardon de lingva diverseco de la mondo. "La lingvodefendantoj kaj la esperantistoj estas naturaj aliancanoj unu por la alia." (Charles Durand)
Esperantosta voi olla hyötyä kielitaitoa ja kansainvälisiä kontakteja edellyttävien harrastusten yhteydessä.	Esperanto povas esti utila, se iu havas ian hobion, kiu bezonas lingvoscion, internacian kontakton.
Kansainvälinen kieli auttaa yhä enenevässä määrin ammatillisissa, kaupallisissa ja tieteellisissä yhteyksissä, ja yhä useammilla ammattaloilla on esperantistien yhdistyksiä ja lehtiä.	La internacia lingvo ĉiam pli ofte helpas ankaŭ la fakan, komercan kaj sciencan laborojn, ja ĉiam pli da profesio havas esperantistajn societojn, revuojn.
Internet on kuin luotu espeantisteja varten. Joittenkin lähteitten mukaan sen kautta käytävässä kansainvälisessä kirjeenvaihdossa esperantoa käytetään englannin jälkeen jo toiseksi eniten. Keskusteluryhmien teemat vaihtelevat perheen arjesta suhteellisuusteoriaan. Esperantonkielisiä kotisivuja on jo yli kymmenen tuhatta. Eräs internetin radiokanava lähettää esperantonkielistä tanssimusiikkia ympäri vuorokauden.	La Interreton oni eltrovis kvazaŭ por la esperantistoj. Laŭ certaj opinioj post la angla jam Esperanto okupas la duan lokon en la interreta, internacia korespondado. La temoj de la ekzistantaj korespondaj listoj ampleksas de la ĉiutaga, familia uzado ĝis la teorio de la ĝenerala relativeco. La nombro de la esperantlingvaj hejmpaĝoj jam estas pli ol dekmil. Unu el la interretaj radiostacioj disaŭdigas esperantlingvajn danckantojn ĉiutage 24 horojn.
Esperantonkielisiä radio-ohjelmia lähetetään säännöllisesti Brasiliasta, Virosta, Italiasta, Kuubasta ja Vatikaanista. Puolasta ja Kiinasta radio-ohjelmaa lähetetään päivittäin.	Oni povas regule aŭskulti esperantlingvajn dissendojn en la brazila, estona, itala, kuba kaj vatikana radioj, Pollando kaj Ĉinio havas ĉiutagajn radioelsendojn.
Unkarin Vieraskielisessä Kirjastossa Budapestissa on Euroopan suurin yksityinen esperantokokoelma, jonka on kerännyt Károly Fajszi. Se käsittää yli 20.000 nimikettä.	En la hungaria Tutlanda Fremdlingva Biblioteko funkcias la plej granda, privata, esperanta kolektaĵo de Eŭropo, kolektita de Karlo Fajszi kaj konsistanta el pli ol 20.000 bibliotekaj unuoj.
Useimpien Unkarin yliopistojen ja korkeakoulujen pääsykokeissa saa lisäpisteitä esperantotutkinnosta, joka hyväksytään myös loppututkinnon osaksi. Unkarin valtiollisisten kielitutkintojen määrässä esperanto on nykyään kolmannella sijalla.	En Hungario en la plimulto de universitatoj kaj altlernejoj ĉe la priakcepta ekzameno valoras plusajn poentojn la posedo de la Esperanto-lingvoekzameno, kaj oni akceptas ĝin al la faka diplomo. Nuntempe en nia lando en la vicordo de la nombro de ŝtataj lingvoekzamenoj Esperanto okupas la trian lokon.
Jos lapset Euroopan unionin kaikissa jäsenvaltioissa opiskelisivat ensimmäisenä vieraana kielenä esperantoa kieltenopiskelutaitojen kehittämiseksi, kaikki unionin kansalaiset voisivat yhden sukupolven eliniän jälkeen keskustella toistensa kanssa ilman tulkkia.	Se en ĉiu membroŝtato de la Eŭropa Unio la lernejanoj lernus Esperanton, kiel la unuan fremdan lingvon por evoluigi la kapablon al lingvolernado, tiam post la vivdaŭro de unu generacio ĉiu civitano de la Unio povus paroli unu kun la alia sen interpretisto.
Lisätietoja on saatavissa seuraavista osoitteista:	La sekvantaj adresoj informas la interesiĝantojn pri pluaj detaloj:
Unkarin Esperantoliiton informaatiotoimisto, "Kansainvälisen kielen esperanton säätiö": Käyntiosoite: HU-1081 Budapest, Kenyérmező u. 2. Puhelin: 333-43-43 Postiosoite: HU–1368 Budapest, Pf. 193; Sähköposti: hea.oficejo@eszperanto.hu, Internet: www.c3.hu/~esperantohea	Informa Oficejo de la Hungaria Esperanto-Asocio, "Fondaĵo por la Internacia Lingvo, por Esperanto": HU-1081 Budapest, Kenyérmező u. 2. Telefon: 333-43-43 Poŝta adreso: HU–1368 Budapest, Pf. 193 E-poŝto: hea.oficejo@eszperanto.hu, Interreto: www.c3.hu/~esperantohea
Budapestin Esperantotalo (Esperanton kulttuuriliitto, Nuorten Esperantoliitto, Esperantosäätiö): HU–1193 Budapest, Leiningen u. 4. Postiosoite: HU–1675 Budapest, Pf. 87 Puhelin ja faksi: +(36-1) 282-88-85 sähköposti: iroda@eszpranto.hu Internet: www.eszperanto.hu	Budapesta Esperanto-Domo (Kultura Esperanto-Asocio, Junulara Esperanto-Asocio, Fondaĵo Esperanto): HU–1193 Budapest, Leiningen u. 4. Poŝta adreso: HU–1675 Budapest, Pf. 87 Telefono kaj fakso: +(36-1) 282-88-85 E-poŝto: iroda@eszpranto.hu Interreto: www.eszperanto.hu
Humana Eŭropo-Asocio: Postiosoite: HU–8901 Zalaegerszeg, Pf. 115 Sähköposti: hesz@pro.hu	Humana Eŭropo-Asocio: Poŝta adreso: HU–8901 Zalaegerszeg, Pf. 115 E-poŝto: hesz@pro.hu
Unkarin Vieraskielinen Kirjasto: avoinna ma-pe klo 10.00 - 20.00: HU–1056 Budapest, Molnár u. 11. Postiosoite: HU–1462 Budapest, Pf.: 469 Puhelin: +(36-1)318-27-72 Sähköposti: tajekoztato@oik.hu Internet: www.oik.hu	Landa Fremdlingva Biblioteko: malfermita de lundo ĝis vendredo: de la 10.00-a ĝis la 20.00-a horo HU–1056 Budapest, Molnár u. 11. Poŝta adreso: HU–1462 Budapest, Pf.: 469 Telefono: +(36-1)318-27-72 E-poŝto: tajekoztato@oik.hu Interreto: www.oik.hu
UEA (Universala Esperanto-Asocio = Esperanton maailmanliitto): Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam Puhelin: +31-10-436-1044 Faksi: +31-10-436-1751 E-poŝto: uea@inter.nl.net kotisivut: www.uea.org, www.esperanto.net (tietoa esperantosta 62 kielellä)	UEA (Universala Esperanto-Asocio): Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam Telefono: +31-10-436-1044 Fakso: +31-10-436-1751 E-poŝto: uea@inter.nl.net Interreto: www.uea.org, www.esperanto.net (informoj pri Esperanto en 62 lingvoj)
EEU (Eŭropa Esperanto-Unio – Brusela Komunikadcentro = Euroopan esperantounioni, Brysselin tiedotuskeskus) Internet: lingvo.org (tietoa kielellisestä tasa-arvosta 60 kielellä).	EEU (Eŭropa Esperanto-Unio – Brusela Komunikadcentro) Interreto: lingvo.org (informoj pri la lingva egalrajteco en 60 lingvoj)
Tämän esperantonkielisen tekstin kotisivu löytyy myös englanniksi ja unkariksi osoitteesta egalite.fw.hu.	Hejmpago de tiu ĉi esperantlingva teksto ankaŭ en la angla kaj hungara lingvoj: egalite.fw.hu