Esperanto kort

Koncize pri Esperanto

"Het hangt ook van ons af, of het teokomstige Europa een bloementuin van talen zal zijn en niet het museum daarvan" (Dr. József Halász)"Tio dependas ankaŭ de ni, ke la estonta Eŭropo estu florĝardeno de la lingvoj kaj ne ties muzeo". (D-ro József Halász)
L. L. Zamenhof was oogarts. Het deed hem diep leed, dat in zijn geboortestad Białystok (oostelijk deel van het huidige Polen) de Polen, Russen, Duitsers en Joden elkaar zo haatten dat deze haat bijna dagelijks bloedige conflicten veroorzaakte. Hij vond dat het feit, dat zij elkaar niet verstonden mede oorzaak was van het conflict, en dat als ze een gemeenschappelijke, gemakkelijk te leren brugtaal zouden hebben, ze vredevol naast elkaar zouden kunnen leven .Ludoviko Lazaro Zamenhof estis okulkuracisto, kiun profunde ĉagrenis, ke en sia naskiĝurbo Białystok (orienta parto de la nuna Pollando) la poloj, rusoj, germanoj kaj judoj reciproke malamis unu la alian, ke tiu malamo kaŭzis sangajn konfliktojn preskaŭ ĉiutage. Tiam li pensis ke la konflikton parte kaŭzas, ke ili ne komprenas unu la alian, kaj se tiuj ĉi nacioj havus komunan, facile ellerneblan ponto-lingvon, ili povus vivi pace unu apud la alia.
In Warschau, gaf Zamenhof op 26 juli 1887, onder het pseudoniem Doktoro Esperanto (Esperanto = de hopende) een boekje uit van 40 blz., getiteld "Internationale Taal". En Varsovio, la 26-an de julio 1887 Zamenhof eldonis 40-paĝan libreton kun titolo "Internacia lingvo", sub pseŭdonomo Doktoro Esperanto.
In het boekje stelde hij 16 grammaticale basisregels en een woordenlijst met 917 woordstammen voor. In meerdere opzichten liep hij vooruit op de ideeën van Ferdinand de Saussure, een van de stichters van de moderne taalwetenschap. Hij elimineerde de grammaticale uitzonderingen, onregelmatige vervoegingen en verbuigingen, grammaticale geslachten. (Het leren daarvan maakt van het leren van nationale talen meestal een nachtmerrie.) De woordenschat van Esperanto bestaat uit de meest gebruikte woorden van de Hindo-Europese talenfamilie. Door woorden samen te stellen en met het systeem van voor- en achtervoegsel zijn ontelbare nieuwe woorden te scheppen. Men ziet onmiddellijk of een woord substantief, adjectief, voornaamwoord, voorzetsel, telwoord, infinitief of lidwoord is. De eenvoudige verbuigingen in tegenwoordige, verleden en toekomende tijd zijn in enkele minuten te leren. Met één klank komt één letter overeen, en bij elke letter hoort één klank. Esperanto is een fonetische taal: –men schrijft alles zoals men het uitspreekt. De grammaticale regels zij zo eenvoudig als maar kan; het spontaan gebruik is te leren in enkele weken, –daarna moet de leerling enkel nog zijn woordenschat verrijkenEn la libreto li prezentis 16 gramatikajn bazregulojn kaj vortareton kun 917 vortradikoj. En pluraj konsideroj li anticipis la pensojn de Ferdinand de Saussure, unu el la fondintoj de la moderna lingvoscienco. Li eliminis la gramatikajn esceptojn, la neregulajn konjugaciojn kaj deklinaciojn, la gramatikajn genrojn. (La alproprigo de tiuj ĉi lastaj faras plej ofte inkubsonĝo la ellernon de la naciaj lingvoj.) La vorttrezoro de Esperanto konsistas el la plej ofte uzataj vortoj de la Hind-Eŭropa lingvofamilio. Per vortkunmetoj kaj per la sistemo de prefiksoj kaj sufiksoj estas kreeblaj nenombreblaj, novaj vortoj. Jam per la unua rigardo oni ekkonas, ke temas pri substantivo, adjektivo, pronomo, prepozicio, numeralo, infinitivo aŭ participo. La simplaj konjugacioj en prezenco, preterito kaj futuro estas ellerneblaj dum kelkaj minutoj. Al unu sono apartenas unu litero, kaj al unu litero apartenas unu sono, do Esperanto estas fonetika lingvo: – ĉion oni devas skribi, kiel ni elparolas. La gramatikaj reguloj estas la plej simplaj, kiaj ili nur povas esti; dum kelkaj semajnoj ilia spontanea uzado estas ellernebla, – poste la lernanto devas riĉigi nur sian vorttrezoron.
Omdat in Esperanto praktisch alle nodige grammaticale categories te vinden zijn, die in de etnische talen bestaan, kan men met de hulp van Esperanto leren, hoe talen te leren.Ĉar en Esperanto preskaŭ ĉiuj gramatikaj kategorioj estas troveblaj, kiuj ekzistas en la naciaj lingvoj, per la helpo de Esperanto oni povas ellerni, kiel oni lernu lingvojn.
Daarom beginnen meer mensen door middel van Esperanto achtereenvolgens nieuwe talen te leren kennen, – zo worden zij taalkundige, taalleraar, tolk…Tial pluraj homoj pro la efiko de Esperanto komencas ekkoni unu post la alia pli novajn lingvojn, – tiamaniere ili fariĝas lingvistoj, lingvoinstruistoj, interpretistoj…
Men mag stellen dat 200-300 uur werk nodig zijn voor het beheersen van Esperanto op spreek-niveau. Om hetzelfde niveau te bereiken van de eerste vreemde etnische taal zijn 2000-3000 werkuren nodig. Men ziet dus gemakkelijk in dat de kosten voor het leren van Esperanto slechts 10-20% bedragen van deze van eender welke vreemde etnische taal.Laŭ la ĝenerala sperto, por la parol-nivela alproprigo de Esperanto estas bezonataj 200-300 laborhoroj. Por la samnivela ellerno de la unua, fremda, nacia lingvo estas bezonataj 2-3000 laborhoroj. Oni povas facile rekoni, ke la kostoj de la ellerno de Esperanto estas nur 10-20 %-j de tiu de iu ajn fremda, nacia lingvo.
Niet toevallig verspreidde Esperanto zich werledwijd sedert het verschijnen van het eerste boekje – bijna 120 jaar lang en vandaag bestaat er geen land meer waar niemand zou te vinden zijn, die Esperanto spreekt. Vandaag is Esperanto ontwikkeld tot een rijke, hoogkwalitatieve levende taal, die bruikbaar is in alle sferen van het leven.Estas ne hazarde, ke ekde la apero de la unua libreto – dum preskaŭ 120 jaroj – Esperanto tutmonde disvastiĝis, kaj hodiaŭ jam ne ekzistas lando, aŭ iom pli granda urbo, kie ne troviĝus homoj parolantaj Esperanton. Ĝis nun Esperanto disvolviĝis je riĉa, vivanta lingvo, kiu estas uzebla en ĉiuj sferoj de la vivo.
We moeten nochtans niet verzwijgen dat Esperanto ook vijanden had en heeft. Hitler en Stalin vervolgden de taal en haar gebruikers, – onlangs verbande Saddam Hussein een taalleraar Esperanto. Vandaag bestaan de vijanden van Esperanto uit diegenen, die bang zijn hun taalprivileges te verliezen, goed betaalde posten, verkregen door taalkennis. Ze hebben ongelijk, maar – uit menselijk standpunt – is hun houding begrijpelijk.Tamen ni ne prisilentu, ke Esperanto havis kaj havas ankaŭ malamikojn. La lingvon kaj ĝiajn parolantojn kaj Hitler, kaj Stalin persekutis, – antaŭ nelonge Saddam Hussein ekzilis Esperanto-lingvoinstruiston. Hodiaŭ la malamikoj de Esperanto konsistas el tiuj, kiuj timas pro la perdo de siaj lingvaj privilegioj, bone pagataj postenoj akiritaj helpe de la lingvoscio. Ili ne pravas, tamen – el homa vidpunkto – ilia opinio estas komprenebla.
Voor de meeste mensen veroorzaakt het een onoverkomelijk minderwaardigheidscomplex als ze met een buitenlander moeten spreken in diens moedertaal.Por la plimulto de homoj kaŭzas nevenkeblan senton de komplekso de malsupereco, se ili devas paroli kun eksterlandano en lia/ŝia gepatra lingvo.
Esperanto garandeert de volle taalgelijkberechtiging.Esperanto garantias la plenan lingvan egalrajtecon.
Met haar hulp kan men vriendschap sluiten met mensen die leven in gelijk welk land ter wereld, kennis maken met de geschiedenis en cultuur van meerdere landen. Eminente scheppingen van de Hongaarse literatuur raakten in vele landen bekend door de hulp van Esperantotalige kunstvertalingen.Per ĝia helpo oni povas ligi amikecon kun homoj vivantaj en iu ajn lando de la mondo, ekkoni la historion kaj kulturon de pluraj landoj. Eminentaj kreaĵoj de la hungara literaturo iĝis konataj en pluraj landoj helpe de siaj esperantlingvaj arttradukaĵoj.
Esperanto-gebruikers kunnen in dezelfde taal corresponderen van Albanië tot Zimbabwe.La uzantoj de Esperanto povas korespondi de Albanio ĝis Zimbabvo per la sama lingvo.
Met behulp van het Jaarboek van de Universele Esperanto-Vereniging kan men contact opnemen met ongeveer 2000 afgevaardigeden en vakverenigingen, waaraan men rechtstreeks informatie of raad kan vragen.Per la helpo de Jarlibro de la Universala Esperanto-Asocio oni povas havi kontakton kun proksimume 2000 delegitoj kaj fakdelegitoj, de kiuj oni senpere povas peti informojn aŭ konsilojn.
In 80 landen ontvangen gastheren van "Pasporta Servo" de "globetrotters" gratis in hun huis, die zich in Esperanto tot hen wenden. La gastigantoj de la "Pasporta Servo" en siaj hejmoj senpage, en 80 landoj akceptas tiujn mondvojaĝantojn, kiuj sin turnas al ili en Esperanto.
Het is geen zeldzaamheid dat uit vriendschap tussen jongeren van diverse nationaliteit liefde en huwelijk ontstaat met behulp van de internationale taal.Ne estas raraĵo, ke el amikeco de diversnaciaj gejunuloj elformiĝas amo kaj geedzeco helpe de la internacia lingvo.
Esperanto wil het mensdom dienen, niet in plaats can de etnische talen, maar er mee samen als tweede taal en zo bewijzen dat de Babelse vervloeking overwinbaar is. Elke generatie kan ze steeds opnieuw leren, ze is wel niet de moedertaal voor de meerderheid van het mensdom, ze wordt niet gesteund door financiële, politieke of gewapende machten, daarom bedreigt Espernato de etnische talen niet met uitsterven. Integendeel, ze helpt ook de ontwikkeling en bescherming van de kleine talen, het behoud van taalverscheidenheid in de wereld. "Taalbeschermers en Esperantisten zijn elkaars natuurlijke bondgenoten." (Charles Durand).Esperanto intencas servi la homaron ne anstataŭ la naciaj lingvoj, sed kune kun ili kiel dua lingvo, pruvante ke la babela malbeno estas venkebla. Ĉiu generacio povas ĝin nove kaj denove ellerni, ja al la plimulto de la homaro ĝi estas ne gepatra lingvo, ne apogas ĝin financa, politika aŭ armea potenco, tial Esperanto ne minacas per formorto la naciajn lingvojn. Male, ĝi helpas ankaŭ la evoluon kaj konserviĝon de la malgrandaj lingvoj, la gardon de lingva diverseco de la mondo. "La lingvodefendantoj kaj la esperantistoj estas naturaj aliancanoj unu por la alia." (Charles Durand)
Esperanto kan nuttig zijn als iemand met een of andere hobby, die talenkennis vergt, internationaal contact vereist.Esperanto povas esti utila, se iu havas ian hobion, kiu bezonas lingvoscion, internacian kontakton.
De internationale taal helpt steeds vaker ook beroeps-, handels- en wetenschappelijk werk. Esperanto-verenigingen en tijdschriften krijgen steeds meer vakkennis.La internacia lingvo ĉiam pli ofte helpas ankaŭ la fakan, komercan kaj sciencan laborojn, ja ĉiam pli da profesio havas esperantistajn societojn, revuojn.
Het Internet lijkt wel uitgevonden voor Esperantisten. Volgens sommigen bekleedt Esperanto reeds de tweede plaats in het internationale internetverkeer. De voorwerpen van de bestaande correspondentielijsten gaan van dagelijks gezinsgebruik tot de algemene relativiteitstheorie. Het aantal Esperanto-talige homepages /websites overtreft tienduizend. Een van de internetradiostations zendt dagelijks 24 uur dansliedjes uit.La Interreton oni eltrovis kvazaŭ por la esperantistoj. Laŭ certaj opinioj post la angla jam Esperanto okupas la duan lokon en la interreta, internacia korespondado. La temoj de la ekzistantaj korespondaj listoj ampleksas de la ĉiutaga, familia uzado ĝis la teorio de la ĝenerala relativeco. La nombro de la esperantlingvaj hejmpaĝoj jam estas pli ol dekmil. Unu el la interretaj radiostacioj disaŭdigas esperantlingvajn danckantojn ĉiutage 24 horojn.
Radiostations in Brazilië, Cuba, Estland, Italië en het Vaticaan hebben regelmatige uitzendingen in Esperanto ; Polen en China hebben dagelijkse uitzendingen.Oni povas regule aŭskulti esperantlingvajn dissendojn en la brazila, estona, itala, kuba kaj vatikana radioj, Pollando kaj Ĉinio havas ĉiutagajn radioelsendojn.
In de Hongaarse Landelijke Bibliotheek voor Vreemde Talen bevindt zich de grootste private Esperanto-verzameling van Europa, verzameld door Karlo Fajszi. Ze bestaat uit meer dan 20000 eenheden.En la hungaria Tutlanda Fremdlingva Biblioteko funkcias la plej granda, privata, esperanta kolektaĵo de Eŭropo, kolektita de Karlo Fajszi kaj konsistanta el pli ol 20.000 bibliotekaj unuoj.
In de meerderheid van de Hongaarse universiteiten en hogescholen is het bezit van het Esperanto-taalexamen bij het ingangsecamen pluspunten waard; men aanvaardt het bij het vakdiploma. Nu staat Esperanto derde in het aantal taalexamens van de staat.En Hungario en la plimulto de universitatoj kaj altlernejoj ĉe la priakcepta ekzameno valoras plusajn poentojn la posedo de la Esperanto-lingvoekzameno, kaj oni akceptas ĝin al la faka diplomo. Nuntempe en nia lando en la vicordo de la nombro de ŝtataj lingvoekzamenoj Esperanto okupas la trian lokon.
Als de leerlingen in elke lidstaat van de Europese Unie Esperanto zouden leren als eerste vreemde taal om hun vaardigheid tot het leren van talen te laten ontwikkelen, dan zou na één generatie elke burger van de Unier met de andere kunnen spreken zonder tolk.Se en ĉiu membroŝtato de la Eŭropa Unio la lernejanoj lernus Esperanton, kiel la unuan fremdan lingvon por evoluigi la kapablon al lingvolernado, tiam post la vivdaŭro de unu generacio ĉiu civitano de la Unio povus paroli unu kun la alia sen interpretisto.
Volgende adressen geven voor geïnteresseerden informatie over verder details:La sekvantaj adresoj informas la interesiĝantojn pri pluaj detaloj:
Informatiedienst van de Hongaarse Esperanto-Vereniging, "Stichting voor de Internationale Taal, voor Esperanto": HU-1081 Budapest, Kenyérmező u. 2 Tel: (36-1) 333-43-43. Postaddres: HU-1368 Budapest, Pf. 193. E-mail: hea.oficejo@ eszperanto.hu Internet: www.c3.hu/~esperantoheaInforma Oficejo de la Hungaria Esperanto-Asocio, "Fondaĵo por la Internacia Lingvo, por Esperanto": HU-1081 Budapest, Kenyérmező u. 2. Telefon: 333-43-43 Poŝta adreso: HU–1368 Budapest, Pf. 193 E-poŝto: hea.oficejo@eszperanto.hu, Interreto: www.c3.hu/~esperantohea
Esperanto-huis Budapest (Culturele Esperanto-Vereniging, Hongaarse Esperanto Jeugd, Esperanto Stichting): H-1193 Budapest, Leiningen u. 4. Mailing address: HU-1675 Budapest, Pf. 87 Tel. & fax +(36-1) 282-88-85 E-mail: iroda@eszperanto.hu Internet: www.eszperanto.huBudapesta Esperanto-Domo (Kultura Esperanto-Asocio, Junulara Esperanto-Asocio, Fondaĵo Esperanto): HU–1193 Budapest, Leiningen u. 4. Poŝta adreso: HU–1675 Budapest, Pf. 87 Telefono kaj fakso: +(36-1) 282-88-85 E-poŝto: iroda@eszpranto.hu Interreto: www.eszperanto.hu
Humane Europa-Vereniging: Postadres: H-8901 Zalaegerszeg, Pf. 115 E-mail: hesz@pro.huHumana Eŭropo-Asocio: Poŝta adreso: HU–8901 Zalaegerszeg, Pf. 115 E-poŝto: hesz@pro.hu
Landelijke Bibliotheek voor Vreemde Talen: open maandag-vrijdag 10 - 20 u. HU-1056 Budapest, Molnár u. 11. Postadres: HU-1462 Budapest, Pf. 469 Tel: +(36-1)318-27-72 E-mail: tajekoztato@oik.hu Internet: http://www.oik.huLanda Fremdlingva Biblioteko: malfermita de lundo ĝis vendredo: de la 10.00-a ĝis la 20.00-a horo HU–1056 Budapest, Molnár u. 11. Poŝta adreso: HU–1462 Budapest, Pf.: 469 Telefono: +(36-1)318-27-72 E-poŝto: tajekoztato@oik.hu Interreto: http://www.oik.hu
UEA (Universala Esperanto-Asocio = Universele Esperanto-Vereniging): Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam Tel.: + 31-10-436-1044 Fax: +31-10-436-1751 E-mail: uea@inter.nl.net Internet: http://www.uea.org, http://www.esperanto.net (informatie over Esperanto in 62 talen)UEA (Universala Esperanto-Asocio): Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam Telefono: +31-10-436-1044 Fakso: +31-10-436-1751 E-poŝto: uea@inter.nl.net Interreto: http://www.uea.org, http://www.esperanto.net (informoj pri Esperanto en 62 lingvoj)
EEU (Eŭropa Esperanto Unio - Brusela Komunikadcentro = Europese Esperanto-Unie – Brussels Communicatiecentrum): Internet: http://lingvo.org (informatie over taalgelijk-berechtiging in 60 talen)EEU (Eŭropa Esperanto-Unio – Brusela Komunikadcentro) Interreto: http://lingvo.org (informoj pri la lingva egalrajteco en 60 lingvoj)
Homepage van deze Esperanto-tekst ook in het Nederlands: http://www.egalite.fw.huHejmpaĝo de tiu ĉi esperantlingva teksto ankaŭ en la nederlanda kaj hungara lingvoj: http://www.egalite.fw.hu